Reactie van Bas Eenhoorn op de brief van Arre Zuurmond

Weblogbericht | 20-09-2023 | Gastauteur

Wilt u reageren op deze brief? Dan kunt u het formulier onderaan deze pagina gebruiken. Ook kunt u een reactie achterlaten onder het bijbehorende LinkedIn-bericht.

Een overzicht van alle brieven vindt u op deze pagina.

Beste Arre,

Voor de vooruitgangsoptimisten onder ons zijn het moeilijke tijden. Liberalen komen altijd op voor een evenwichtige machtsverdeling. Zij verzetten zich tegen machtsmisbruik van de overheid, tegen de dictatuur van het volk en tegen die van marktpartijen. Door middel van wetten zijn we in staat geweest paal en perk te stellen aan een overmaat van macht bij wie dan ook. De liberalen, die allemaal in de vooruitgang geloven, staan nu voor een puzzel. De overheersende techpartijen, zoals Google, Amazon, en Meta hebben het evenwicht in de markt verstoord. En de vraag is of wetgeving voldoende is om de balans in de markt en tussen deze partijen en de overheid terug te vinden.

In mijn columns, die ik schreef in mijn periode als Nationaal Commissaris voor de digitalisering van de overheid, vroeg ik zes, zeven jaar geleden om een stevig antwoord van de overheid. Bijvoorbeeld door het investeren in 1 platform voor de hele overheid, en zo de afhankelijkheid van de marktpartijen te verminderen. En nu lijkt het daarvoor te laat, digitalisering van de overheid is nooit ‘chefsache’ geworden en de Nederlandse overheid blijft zich gefragmenteerd opstellen. Ook voor een Europees antwoord, anders dan stevig gebruik van mededingingswetgeving, is het te laat.

En daarbij is een bijzonder gevaar, dat ondanks overheidsinspanningen, waarover Mazzucato in “De ondernemende staat” schreef, juist de grote techbedrijven door hun grote hoeveelheid aan kapitaal kunnen investeren in nieuwe ontwikkelingen. Een niet meer te controleren macht ontstaat, waarbij de overheid achter de feiten dreigt aan te lopen. Al bij het uitkomen in 2014 van zijn boek “Superintelligentie” zei Nick Bostrom, dat de kwaadaardige machine-superintelligentie kan uitdraaien op een existentiële catastrofe. Bewapende superintelligente robots doen hun intrede, en worden niet per definitie voor goede doelen gebruikt.

De digitalisering van de maatschappij, die razendsnel voortgaat, roept dus nieuwe vragen op voor de liberaal. Er is feitelijk sprake van een overmacht van de big tech bedrijven, waar tal van overheden al in meegaan bij de ontwikkeling van de surveillance-maatschappij. De kongsi, ongewild of niet, tussen overheden en marktpartijen met in liberale ogen kwaadaardige doelen moet worden gestopt. Voor een vooruitgangsoptimist naakt een dystopie aan de einder. Daar waar superintelligentie de mensheid kan helpen lijkt de huidige machtsverstoring deze ontwikkeling in het tegendeel te doen verkeren. Of kunnen we eerste stappen doen om tot een herstel van de balans te komen en eindelijk bewust te worden van wat digitalisering betekent.

In het door de Teldersstichting uitgegeven “Digitalisering en liberale kernwaarden” wordt gepleit voor een ministerie van digitale zaken. Dat hoort niet een coördinerend minister te zijn, maar een minister met geld en wettelijke middelen om te sturen! En uiteraard in Europees of een ander democratisch verband. En laten we dat met liberaal optimisme aanpakken, want wie weet zijn we nog niet te laat. Uiteindelijk gaat het om het beschermen van elke individuele mens tegen alle machtsmisbruik. 

Met een vriendelijke groet van de voormalig Digicommissaris,

Bas Eenhoorn