Reactie van Arre Zuurmond op de tweede brief van Larissa Zegveld

Weblogbericht | 18-09-2023 | Arre Zuurmond

Wilt u reageren op deze brief? Dan kunt u het formulier onderaan deze pagina gebruiken. Ook kunt u een reactie achterlaten onder het bijbehorende LinkedIn-bericht.

Een overzicht van alle brieven vindt u op deze pagina.

Geachte mevrouw Zegveld, beste Larissa, 

Dank weer voor je brief en de drive die daaruit spreekt. Ik deel je analyse, maar heb wel een ‘conceptuele kanttekening’. Deze gaat als volgt:

Om tot geborgde standaarden en interoperabiliteit te komen is het nodig dat deze landen in concrete operationele processen, zoals dienstverleningsprocessen aan burgers en bedrijven. Nu is er geen sprake van een ‘clean slate’, anders dan in Estland in de jaren negentig.

De professionals die gaan over die concrete processen, en hun bestuurders, zijn met die materie bezig. Zij zijn materie-deskundig, in specifieke sectoren, bijvoorbeeld in het justitiële domein, het zorg-domein, of het domein van de sociale zekerheid. Vanuit dat perspectief hebben ze al de nodige ICT geïnstalleerd, hebben ze hun informatiehuishouding ingericht, data-standaarden, et cetera.

Wat mij opvalt is dat architecten dan over afspraken, standaarden en voorzieningen beginnen te praten die ze gelijk voor alle processen verplicht stellen. De hele overheid! En dat in het kader van zogenaamde efficiency…

Ik heb altijd geleerd dat effectiviteit veel belangrijker is dan efficiency (‘wat heb je aan een efficiënte lopende band als 50% van de producten kapot gaat’).

Zou het niet verstandig zijn de drie niveaus (afspraken, standaarden, voorzieningen) te koppelen aan materie-gebieden enerzijds en archetypen anderzijds? Zeker als je werkt met sectorale knooppunten, zoals ze in België tenminste drie kruispuntbanken hebben (sociale zekerheid, gezondheidszorg, ondernemingen)? Dan zou je bijvoorbeeld per sector een kruispuntbank hebben waar afspraken worden gemaakt over de gegevensuitwisseling binnen die sector, over de reductie van administratieve lasten voor de uitvoerend professional, en dan zou je ook zo een (privacy/transparante/archiverings/beveiligings)-comité per sector kunnen hebben. 

Door op deze manier in subgroepen te werken, maak je het probleem van standaarden en interoperabiliteit niet alleen kleiner, maar ook concreter. De partijen die dan aan tafel zitten zijn homogener in hun belangen en kunnen sneller met elkaar tot een akkoord te komen. Met andere woorden: hebben wij niet een te grote groep mensen aan tafel, omdat we het gelijk voor de hele overheid willen, en organiseren we niet op die manier onze eigen Poolse Landdag?

Tot zover mijn conceptuele kanttekening: ik ben benieuwd wat jij daarvan vindt, en wat dat zou betekenen voor het forum.

Ik heb nog een tweede vraag, die gaat over de transformatie: Ik vind het erg mooi hoe je betoogt dat standaardisatie en maatwerk in elkaars verlengde kunnen liggen. Ik ben er ook van overtuigd dat we hier op moeten inzetten, willen we de transformatie van de overheid naar een responsieve overheid voor elkaar krijgen. Het is een valse tegenstelling, te zeggen dat standaarden maatwerk in de weg zitten. Kijk eens naar piano’s: die zijn heftig gestandaardiseerd (alleen 8 witte toetsen per octaaf, vijf zwarte, en bij elk merk zijn ze ook even groot. De centrale A heeft bij al die piano’s een vaste Herz (440 Herz). En toch kan iedere goede pianist de mooiste muziek maken, die elke keer anders is. Ik zou zelfs zeggen dat je zonder standaardisatie geen professioneel maatwerk kunt krijgen.

Als we het daarover eens zijn, staat de weg naar echte transformatie open. Ik ben erg benieuwd naar jouw ideeën hierover, en hoe we dit voor elkaar kunnen krijgen.

Ik hoor graag van je!

Arre Zuurmond
Regeringscommissaris Informatiehuishouding